Melatonine en blindheid

Melatonine is een hormoon dat door de pijnappelklier in de hersenen wordt gemaakt. De afgifte komt ’s avonds op gang. Onder invloed van licht wordt de melatonine afgifte weer minder. Bekend is dat melatonine met het bioritme van de mens heeft te maken.
Vooral jonge kinderen hebben in het donker een duidelijke melatonineproduktie. Bij ouderen neemt dit geleidelijk af. Men denkt dat de inslaapstoornissen bij ouderen daar mogelijk mee hebben te maken. Ook blinde mensen kunnen slaapproblemen hebben door het niet ‘gelijk lopen’ van hun biologische klok met de werkelijke tijd. Waarschijnlijk is een verstoorde melatonine afgifte hiervan de oorzaak.
Mannetje heeft slaap en geeuwt

Blinden en hun bioritme

Bij mensen die totaal blind zijn ontwikkelt zich vaak een eigen biologisch ritme met een daglengte van meer dan 24 uur. Hierdoor verschuift de natuurlijke slaapperiode ten opzichte van de werkelijke dag. Ditzelfde geldt voor het hongergevoel, de lichaamstemperatuur en het ritme voor urineren en stoelgang. Blinden lijden dan ook vaak ’s nachts aan slapeloosheid en overdag aan slaperigheid – eenzelfde verschijnsel als optreedt bij mensen die verre reizen maken . Invloed van licht en donker.

Bij een gedeelte van hen blijkt dat de melatonine productie niet verloopt volgens het dag/nachtritme. De personen geven aan last te hebben van slaapstoornissen. Dit heeft men verholpen door hen melatonine te laten slikken voor het slapen gaan. Lange termijn slikken kan echter voor andere problemen zorgen. Bij andere blinden blijkt de productie van melatonine wel normaal te functioneren. Men neemt nu aan dat zij de tijd van hun omgeving aanvoelen of anders waarnemen. Dat is een ander proces waardoor er toch melatonine afgescheiden wordt. Dus hun ritme wordt bepaald door externe tijdaanduiders. Dat kan het geluid van de wekker zijn, of de geluiden van de vuilniswagen. Dit noemt men ook wel Zeitgeber (tijdgevers).

Onderzoek

In een onderzoek kregen 7 blinden, met een gemiddeld dagritme van 24,5 uur, 10 mg melatonine één uur voor de gekozen bedtijd. Na 9 weken bleken 6 blinden een normaal 24-uursritme te hebben bereikt; zij meldden een betere nachtrust en minder slaperigheid overdag. Ook was de efficiëntie van de nachtrust (droomperioden) verbeterd. Een onderhoudsdosis van 0,5 mg per dag blijkt voldoende om het ritme gedurende een lange periode te handhaven. Bij de zevende blinde werd het dagritme van 24,9 uur teruggebracht naar 24,3 uur. Voordat het onderzoek ‘echt’ begon, hadden de 7 blinden eerst een aantal weken placebopillen gekregen zonder dat zij dit wisten. In die periode veranderde er niets aan hun biologisch ritme.

Toepassingen Melatonine

* verstoord waak-slaapritme, zoals bij jetlag, ploegendienst en ‘delayed sleep phase syndrome’ (DSPS).
* algemene inslaapstoornissen
* slaapstoornissen bij kinderen met leerproblemen, autisme, hersenverlamming of visusstoornissen, inclusief blindheid
* bij personen met ADHD wordt het experimenteel toegepast, omdat in deze doelgroep slaapstoornissen vaak voorkomen
* in klinisch onderzoek als weesgeneesmiddel (*) bij verstoord waak-slaapritme bij blinden zonder lichtperceptie (een dosering is nog niet vastgesteld)
* het afbouwen van slaapmiddelengebruik

Behalve het 24-uursritme regelt melatonine seizoensgebonden reproductie, imuunfunctie, bloeddruk, humeur, spiertonus en het cholesterolgehalte. Tevens heeft het antioxidatieve eigenschappen en ruimt vrije radicalen op.

* In de Europese Unie is een weesgeneesmiddel een geneesmiddel waarvan aannemelijk gemaakt kan worden dat het bestemd is voor de diagnose, preventie of behandeling van een ernstige zeldzame aandoening. Als criterium voor ‘zeldzaam’ geldt dat niet meer dan 5 op de 10.000 personen in de Europese Unie aan de ziekte lijden. Het gaat hierbij om geneesmiddelen voor ziekten waarvoor nog geen andere medicamenten bestaan. De ontwikkeling en het op de markt brengen van deze middelen zonder extra stimuleringsmaatregelen zou waarschijnlijk te kostbaar zijn, waardoor bedrijven geen belangstelling hebben om deze middelen te ontwikkelen.
Man leest en gaat dans lapen

Bronnen

apotheek.nlmelatonine
ntvg.nlmelatonine zet de biologische klok van blinden gelijk

Een dagelijkse dosis van de melatoninereceptoragonist tasimelteon kan bij mensen met een ontregeld 24-uursritme door volledige blindheid de biologische klok resetten. Dat meldt een klinische studie in The Lancet (2015; online 4 augustus).

Amerikaanse en Duitse onderzoekers randomiseerden 84 mensen zonder lichtperceptie tussen het slikken van placebo of van tasimelteon 20 mg, dagelijks 1 uur vóór bedtijd. Een van de vereisten was dat de blinden op basis van hun bloedwaarden van melatonine en cortisol een verlengd ritme hadden van minstens 24,5 uur. Na 1 maand vertoonde 19% van de blinden die het echte middel kregen een regulier dag-nachtritme, vergeleken met 1 persoon (2%) in de controlegroep. De succesvol ingestelde mensen sliepen ook significant langer gedurende de reguliere nacht, en minder overdag.
Slaperig en geeuwt

Hierna volgde een ‘open-label’-studie, waarin bij 48 blinden wederom met tasimelteon geprobeerd werd het 24-uursritme te herstellen. Dit lukte bij 22 mensen. Van hen randomiseerden de onderzoekers 20 tussen het blijven gebruiken van het echte middel of overstappen naar een placebo. In de placeboarm raakten 8 van de 10 het ritme kwijt, vergeleken met slechts 1 van de 10 in de tasimelteongroep.
Of circadiaan ontregelde individuen nu en masse hun biologische klok met tasimelteon moeten bijregelen vraagt commentator Charmane Eastman zich terecht af.

Al in 2000 rapporteerde een groep uit Portland dat het dagelijks slikken van melatonine het 24-uursritme eveneens effectief kan herstellen bij volledig blinde mensen.

NEJM.org.

Natuurlijk wijst het artikel dat door onderzoekers van de fabrikant van tasimelteon is geschreven, erop dat het natuurlijke ligand van de melatoninereceptor niet als geneesmiddel geregistreerd staat, waardoor niet artsen maar mensen zelf de dosering in de hand hebben. Toch lijken er weinig echte bezwaren te bestaan om patiënten te adviseren dagelijks een lage dosis te gebruiken van het voedingssupplement melatonine, dat op jaarbasis ongeveer 1200 keer goedkoper is.

Lees over het circadiaans ritme (engelstalig)